Yoga Terimleri Sözlüğü
Yoga pozları anlatırken veya bazı kavramlardan bahsederken Sanskrit terminolojisini kullanılıyor. Sıkça kullanılan Sanskritçe kelimelerin ve terimlerin anlamlarını bilmek pratiğinize daha fazla derinlik ve zenginlik kazandırmanın harika bir yoludur. Yoga terimleri sözlüğünde yaygın olarak kullanılan terminolojiyi bulabilirsiniz.
A
Asana
Eski çağlardaki kutsal yazıtlarda Asana, meditasyon yaparken üstünde oturmak için kullanılan platform anlamında kullanılıyordu. Patanjali’nin M.Ö. 200’lü yıllarda kitap haline getirdiği Yoga Sutra’larda kullanımı ‘fiziksel duruş’ anlamına dönüştürülmüştür ve ‘Meditasyon çalışması içi sabit ve rahat bir oturuş veya duruş’ anlamında kullanılmıştır.
Asana’lar günümüzde uyguladığımız yoga pozları veya duruşlarını anlatmak için kulanılıyor. Asana, Yoga Sutra’larda yer alan ‘Sekiz Uzuvlu Yoga’ - Astanga Yoga’nın üçüncü uzvu ve aşamasıdır, yani; yoganın sadece bir yönüdür. Asanalar bedeni esnetip güçlendirmenin yanı sıra enerji kanallarını açarak beden ve zihin dengesini sağlar. Bedenimizin sınırlarının ötesine geçerek, beden ile olan özdeşliğimizi kırmamızı ve özgürleşmemizi amaçlar.
B
Bandha
Kelima anlamı kilitlemek, bağlamak, tutturmak anlamına gelir. Bandhalar, uyugulandıklarında vücudun stratejik alanlarının tonlanmasını ve kaldırılmasını destekleyen iç kas ‘kilitleridir’. Enerjinizi - prana, yaşam gücü - istediğiniz şekilde kontrol etmek veya kilitlemek için uygulanır.
Kilitler, enerji sisteminizi kontrol etmeye yarar ve bu enerjiyi vücudunuzda gitmesini istediğiniz bölümlerine ve yapmak istediğiniz eyleme yönlendirmek için kullanılır.
Yoga’da nefes çalışmaları olarak bilinen pranayama uygulamalarında başlıca üç bandha veya enerji kilidi vardır.
Mula Bandha - Kök Kilidi: Pelvik taban kasları yukarı kaldırılarak uygulanan enerji kilididir. Köklenmeyi , merkezlenmeyi ve ısınmayı sağlayan kuvveti merkeze almayı ve gevşemeden sorumlu parasempatik sinir sisteminin işlevini arttırmayı amaçlar.
Jalandhara Bandha - Boğaz Kilidi: Pranayama uygulamalarında, enerji akışını daha yoğun bir şekilde muhafaza etmek için çeneyi göğüs kafesine indirerek uygulanır.
Uddiyana Bandha - Diyafram Kilidinin Kaldırılması: Karın kaslarının omurgaya doğru içeri ve diyaframın kaburgalara doğru yukarı çekilmesiyle uygulanır. Karın sinir ağını güçlendirir, akciğerin kapasitesini genişletir, omurganın duruşunu düzenler ve sindirim sistemini güçlendirir.
Maha Bandha - Üç kilidin aynı anda uygulanmasıdır.
Ç
Çakra
Tam anlamı tekerlek, merkez, yuvarlak olan çakra, omurga boyunca uzanan enerji merkezleri ve döngüleridir. Modern yorumlara göre, çakralar fiziksel, zihinsel ve duygusal enerjiler için odak merkezleridir.
Yoga ve Tantra felsefesine göre insan bedeninde yedi büyük, yüzlerce küçük enerji merkezi, yani çakra vardır.
Aslında çakra ismi verilen bu enerji merkezleri kelime anlamıyla algılanmaktan ziyade sembolik olarak bir bilinç seviyesini temsil ediyor olarak yorumlanabilir. Her biri ‘benlik’ algısının daha küçük ve kısıtlı bir yerden yani bireysellikten daha büyük ve geniş bir alan doğru, evrensel bir hale genişlemesini temsil eden frekans ve titreşim biçimleridir.
Omurga hattı boyunca yer alan 7 ana çakra vardır.
Muladhara - Kök Çakra
Svadhisthana - Sakral Çakra
Manipura - Solar Plexus Çakra
Anahata - Kalp Çakrası
Visuddha - Boğaz Çakrası
Ajna - Üçüncü Göz Çakrası
Sahasrara - Tepe Çakra
D
Drishti
Drishti gözünü dikmek, görmek bakmak, anlamına gelir. Drishti, yoga asana pratiği sırasında gözlerin odak noktasıdır. Zihni odaklamak, dikkat dağınıklığını önlemek için kullanılır ve yoga pratiği sırasında farkındalığınızı dışarıdan içeriye doğru yönlendirmenize ve içsel deneyimin merkezinde kalmanıza yardımcı olur.
G
Guru
Guru, ağır ve güçlü olan demektir. Guru manevi rehberdir. Aydınlanmaya ulaşmış, kendi bilgeliğini başkalarına aktarabilecek yeteneğe sahip, kişinin kendi hakikatini bilmesi adına yoluna ışık tutan bir öğretmendir.
Dışarıda bulunan bir Guru’ya ek olarak bir de içeride, her zaman bizimle olan Guru vardır. Ona Sadh Guru, ‘en yüksek guru’ denir. Bu en yüksek öğretmen, bizim iç sesimiz, sezgilerimiz ve içsel bilgeliğimizdir. Yoga uygulamaları, kişinin kendi içerisinde bulunan bu bilgi, huzur ve güç kaynağı ile bağlantıya geçebilmesini sağlar.
H
Hatha Yoga
Sanskritçe'de güneş anlamına gelen ‘Ha’ ve ay anlamına gelen ‘Tha’ ve birlik anlamına gelen ‘Yoga’ kelimelerinin birleşmesi ile meydana gelen Hatha Yoga kuvvetin, gücün ve çabanın yogasıdır.
Hatha Yoga, denge bulmakla ilgilidir. Bedendeki tüm karşıt enerjilerin güneş - ay, dişil - eril, yin - yang, sıcak - soğuk, aydınlık - karanlık, sağ - sol enerji akımlarının, beyin faaliyetlerinin, sempatik - parasempatik sinir sistemlerinin dengelenerek birliğin ve uyumun sağlanması amaçlanır.
Hatha Yoga bedendeki enerji kanallarını (nadi) ve merkezlerini (çakra) hareket ve geçirir ve arındırır.
I
Ida - Nadi
Vücudumuzda enerjinin taşınması amacıyla kullanıldığı kabul edilen enerji kanalları, Nadi olarak anılır. Bu kanallar arasında, ana enerji kanalları olarak kabul edilen üç enerji kanalı omurganın ön tarafından, omurga boyunca yükselir ve bunların ana enerji faaliyetlerini üstlendikleri kabul edilir. Bu üç nadi, pelvik tabandan başın tepesinde ki açıklığa kadar vücudun çekirdeğinden geçen eksendir. Sushumna, omurganın merkezinden akan merkezi enerji kanalıdır. Ida ve pingala sırasıyla Sushumna'nın solunda ve sağında sarmal olarak geçer ve Ida Nadi sol burun deliğinde, Pingala Nadi sağ burun deliğinde biter.
Merkezi kanalın, Sushumna Nadi, parasempatik sinir sistemi ile ilişkili ve aktive edildiğinde zihni sakinleştirici bir etkiye sahip olan prana (enerji - nefes) akımıdır. Ida Nadi; geceyi, solu, dinlenmeyi ifade eder. Sol burun deliği açıkken, işlevde olan ay enerjisi Ida Nadi ve sağ beyindir.
J
Jnana Yoga
Jnana bilgi, bilgelik, anlamak ve kavramak anlamlarına gelir. Jnana Yoga ise bilgi yoluyla birleşmeye, yani Yoga haline ulaşmaya verilen isimdir. Yöntem olarak zeka ile sorgulamak, felsefe ile araştırmak ve bunların üzerine düşünmeyi kapsar. Bhakti Yoga ve Karma Yoga ile birlikte Yoga’nın 3 yolundan biridir.
K
Karma Yoga
Karma ‘eylem’ ve Yoga ‘birleşmek’ sözcüklerinden oluşan Karma Yoga, eylem ile birliği ve birleşmeyi araştıran yoldur. ‘Eylem Yogası’ diyebiliriz. Bhakti Yoga ve Jnana Yoga ile birlikte Yoga’nın 3 yolundan biridir.
Karma Yoga ‘vazife’ ya da ‘hizmet’ (Seva) demektir. Bu anlayışa göre kişi kendi çıkarları ya da arzuları doğrultusunda kazanacağı faydaları gözetmeksizin vazifesini en iyi şekilde gerçekleştirmeye çalışmalıdır. Eylemlerimizin ve onların sonuçlarının farkında olarak ancak karşılıksız bir şekilde, eylemlerin sonuçlarına ve meyvelerine tutunmadan hareket etmektir.
Esas olan hizmet etme yoludur ve kendi bireysel benliğini düşünmeden yeteneklerini, hizmetlerini, imkanlarını, zamanını ve enerjisini sunarak insanlara hizmet etme ve bütün hayatını herhangi bir kabul beklemeden ve çıkar gözetmeden adama yoludur.
M
Mantra
Düşünmek demek olan ‘man’ ve özgürleşmek anlamındaki ‘tra’ hecelerinin birleşmesinden oluşur, yani; düşünceden özgürleşmek demektir. Kelime anlamı ‘zihni özgürleştiren araç’dır.
Hindular ve Budistler mantrayı ‘spiritüel ses formu’ olarak adlandırmışlar. Kutsal veya manevi bir tınısı, önemi ve değeri olan, daha yüksek farkındalığa ulaşmak için kullanılan özel ses titreşimleridir. Bu, bazen bir kelime, söz grubu, ilahi ya da anlamı olmayan saf titreşimi olabilir. Hinduların kutsal yazıtlarında mantra için ‘Düşünüldüğünde ya da tekrarlandığında insanı korumaya alacak olan şey’ denmiştir.
N
Namaste
Namaste kelimesi ‘namah’ hürmet, saygıyla eğilme ile ‘te’ seni kelimelerinden oluşur. Yani, namaste kelimesinin anlamını ‘Seni saygı ile selamlıyorum’ ya da ‘Senin önünde saygıyla eğiliyorum’ olarak çevrilebilir.
Burada hitap edilen ‘sen’ görünen beden ve zihin bileşkesindeki benliğin ötesindeki mutlak öz’ü temsil eder. Bu şekilde ‘Benim içimdeki mutlak öz, senin içindeki mutlak öz’ü bilir, görür, selamlar’ olarak yorumlanabilir.
O
OM
Sonsuz olan, mutlak benliğin, nihai gerçekliğin ses ile ifadesidir. Varoluştan önceki titreşim, en ilkel ve tek sestir. Bütün seslerin sesi olarak tanımlanır.
AUM şeklinde okunan OM mantrasının üç sesinden A gündelik bilinç halini, U rüya ile temsil edilen bilinçaltını, M ise derin uyku ve bilinç ötesini simgeler. Üçünün ötesinde, yani sesin ötesinde kalan sessizlik, dördüncü hal ise zihin ötesi, saf farkındalıktır.
Herhangi bir ritüelden ya da mantra’ya başlamadan önce ve yoga uygulamalarının başında ve sonunda saf gerçekliği anımsamak maksadıyla tekrarlanır. OM mantrasını tekrarlamak doğum, yaşam, ölüm ve yeniden doğum yolculuğunu temsil ettiği için ve titreşimi yedi çakrayı etkin hale getirdiği için biliç seviyesinde bir değişiklik yaratabilir.
P
Prana
Prana; nefes almak, hayati soluk, yaşam gücü ve canlılık anlamlarına gelir. Her canlının sahip olduğu içsel yaşam gücünü temsil eder. Prana’yı sadece nefes ile değil güneş (ısı, ışık), su (nemlilik), hava (nefes) ve toprak (besin yiyecekler) ile dört temel yolla alırız. Bu algıya göre aslında doğada cansız hiçbir şey yoktur. Prana, yani tek bir can, yaşam tüm maddeler üzerinde dolaşmakta ve kendisini farklı seviye ve şekillerde gerçekleştirmektedir.
R
Rişi
Rişi, derin meditasyon sırasında eski Vedik ilahileri geleneksel biçimde duyan veya gören bilgelere verilen isimdir. Aynı zamanda Maharişi (Maha: büyük, Rişi: gören, bilge) olarak bilinen Ramana Maharişi gibi büyük ustalara, onurlandırmak için verilen bir ünvandır.
S
Samsara
Samsara, bitmeyen döngü, akış anlamlarına gelir ve çoğu Hint dininin temel inancı olan yeniden doğuş ve ‘tüm yaşamın, maddenin, varoluşun döngüselliği’ kavramıdır.
Hem Samskara, yani bilinçaltında eylemlerin sonuçlarından miras kalan izlenimler daha sonra bir arzuya, her arzu o şeyle ilgili bir fikre, bilgiye ve her fikir, bilgi de onunla ilgili bir eyleme dönüşür. Daha sonra her eylem tekrar bir Samskara (bilinçaltı izlenimi, tohum) ekecek ve bu döngü aynı şekilde tekrar edecektir. Bitmeyen bu kısır döngüye Samsara denir. Kısacası, karmanın neden olduğu süresiz olarak tekrarlanan doğum, acı çekiş, ölüm ve yeniden doğuş döngüsüdür.
Samsara’dan kurtulmanın yolu Nirvana’ya ulaşmak ya da Yoga’nın son basamğı olan Samadhi’ye ermektir.
T
Tantra
Tantra kelimesi, tören, kural, yazıt veya ritüelistik uygulama anlamlarına gelir. Tantra, törenler yoluyla Shakti’yi (yani dişil ilahi güç, yaratıcı güç veya doğa ana) uyandırarak özgürlüğe ulaşmayı amaçlayan yöntemdir. Her eylem manevi farkındalığa ulaşmak için bir araç olarak görmeyi amaçlar.
Tantra, özgürlük, birlik, ifade, % 100 mevcut olma ile ilgilidir ve ondan kaçmak veya değiştirmeye çalışmak yerine her anı tam anlamıyla tecrübe etmeyi seçer. Böylece Tantra, her insanı duygularını tam olarak deneyimlemeye teşvik eder; öfkeden romantizme, üzüntüden keyif almaya, yaşamın anlarını tam olarak deneyimlemeye izin verir. Duygular günün sonunda hareket halindeki enerjilerdir ve ve akmalarına izin verilirse, zihinlerimiz ve yaşamlarımız ilerlemeye ve akış yeteneğini geliştirmeye başlayabilir.
U
Upanishad
Kelime anlamı ‘yanında oturmak’tır. ‘Kendini adayarak yakınlaşmak’ veya bilge, manevi bir ustanın veya gurunun ‘ayağının dibine oturmak’ anlamına gelir.
Upanishadlar, Vedalar'ın (Hint yazıtlarının en eski ve kutsal metinleri) en çok önem verilen son kısmıdır. Öz-farkındalık, bireysel farkındalık (Atman) ile evrensel farkındalık (Brahman)’ın nasıl özdeş ve bir olduğunu açıklar. Meditasyon, karma ve varoluşun temel felsefi prensiplerini açıklar ve nihai gerçekliğin bilgisi ile özgürlüğe nasıl ulaşılabileceğini anlatır.
Hinduizmin bütün mezhepleri ve okullarınca kabul edilen 13 temel Upanishad vardır. Bunlar Hindu felsefesinin ve mistisizminin en büyük ve en önemli kaynağıdır.
V
Vinyasa
Vinyasa’nın kelime anlamı ‘özel bir biçimde yerleştirmek’tir. Günümüzde ‘akış’ olarak tanımlanır ve Hatha Yoga’nın popüler ve nispeten yeni bir uygulama biçimidir.
Bir Asana’yı diğerine nefes geçişleri ile bağlayarak uygulanan serilerden oluşur. Örneğin; ‘Güneşe Selam’ serisi bir Vinyasa’dır.
Y
Yoga
Sanskritçe ‘yuj’ kelimesinden türeyen yoga kelimesi, bağ ya da bağlamak anlamına gelir ve genellikle ‘birlik’ ya da bir ‘disiplin yöntemi’ olarak yorumlanır. Bu birlik beden, zihin ve ruhun birliğidir. Yoga yolculuğu bize çeperimizden, yani bedenimizden başlayıp zihne ve en sonunda da ruha giden yolda kılavuzluk eder.
M.Ö. 2000 yılı civarında şu anda Pakistan topraklarında bulunan Indus Vadisi’nde ortaya çıktığı düşünülüyor. Bu uygulama ilk olarak öğretmenden öğrenciye sözlü olarak aktarılıyor, yaklaşık 2.000 yıl önce Patranjali tarafından Yoga Sutralar adlı eserde yazılı olarak düzenleniyor. Aynı zamanda Bhagavad Gita, Upanishadlar ve diğer kutsal yazıtlarda Yoga üzerine öğretilere rastlanmaktadır.